استخر نقدینگی (liquidity pool) چیست؟
استخر نقدینگی (liquidity pool) از جمله اصطلاحات رایج در بازار ارز دیجیتال است که این روزها کاربرد بی شماری دارد. استخر نقدینگی از جمله قسمت های اساسی سیستم مالی غیرمتمرکز یا دیفای است. علاوه بر این از جمله بخش های اساسی در حوزه سازندگان بازار خودکار AMM، پروتکل وام دهی، تولید محصول، دارایی های دیجیتال و بیمه های درون زنجیره ای محسوب می شود. استخر نقدینگی مشابه با یک محیط بزرگ دیجیتالی است که بدون نیاز به هیچ مجوزی، هر کاربری این قابلیت را دارد که به آن نقدینگی اضافه کند.
در واقع استخر نقدینگی استاندارد جدیدی برای معامله کارآمد دارایی ها محسوب می شود که همزمان به سرمایه گذاران این قابلیت را می دهد که از دارایی های خود سود بدست بیاورند. در حال حاضر استخرهای نقدینگی حوزه دیفای مورد توجه بسیاری از کاربران قرار گرفته است و افراد بی شماری علاقه مند به پیوستن به این نوع محیط هستند.
استخر نقدینگی چیست و چگونه کار می کند؟
در حال حاضر دو نوع صرافی غیرمتمرکز بر روی اتریوم وجود دارد: نوع اول صرافی های همتا به همتا بوده که دارای دفتر سفارش (OrderBook) است اما نوع دوم از این صرافی های غیرمتمرکز، صرافی های استخر نقدینگی هستند که می توان به یونی سواپ اشاره کرد.
در صرافی هایی که مدل همتا به همتا هستند، معاملات بر پایه یک درخواست و پیشنهاد صورت می گیرد. در این نوع صرافی، خریدار و فروشنده هستند که بر سر قیمت با یکدیگر به توافق می رسند. آن دسته از افرادی که می خواهند یک دارایی خاص را معامله کنند، سفارش محدود (limit order) ایجاد می کنند و افرادی که قیمت پیشنهادی را قبول می کنند اقدام به اجرای سفارش خواهند کرد.
این سیستم در مکان هایی که نقدینگی بالایی دارند، بسیار مناسب بوده و به خوبی جواب می دهد اما برای معاملاتی که نقدینگی بسیار پایینی دارند، بسیار سخت بوده و دارایی هایی که در این سیستم هستند گرفتار نوسانات بزرگ و غیرعادی می شوند. بنابراین اینگونه از معاملات به علت نوسان قیمت بالا و تبدیل های ناکارآمد، مورد استفاده عموم افراد قرار نمی گیرد.
استخر نقدینگی نیز چنین مشکلی را مورد هدف قرار می دهد و وابستگی توکن به حجم ترید را از بین برده و نقدینگی دائمی را برای توکن ها ایجاد می کند. مدل استتخر نقدینگی دارای مزیت هایی است که در ادامه به بررسی آن می پردازیم.
مزایای استخر نقدینگی (liquidity pool) چیست؟
استخر نقدینگی همان بازارساز خودکار (AMM) است که از طریق قراردادهای هوشمند و به صورت خودکار سفارش های خرید و فروش را بر اساس پارامترهای از پیش مشخص شده به یکدیگر مرتبط می کند. در استخر نقدینگی دیگر نیازی نیست که تریدرها با یکدیگر ارتباط داشته باشند و نقدینگی فضای استخر نیز تا زمانی که سرمایه گذاران دارایی های خود را وارد استخر می کنند موجود است.
بازارسازها در صرافی های متکی بر دفتر سفارش، لازم است که دائما سفارش های معاملاتی خود را آپدیت کرده و نوسان قیمت را در نظر بگیرند. بازارسازها بایستی حرفه ای باشند و زمان و تخصص لازم را برای مدیریت استراتژی های خود داشته باشند اما در استخر نقدینگی نیازی به تخصص و استراتژی نیست، تامین کنندگان نقدینگی تنها کافیست که دارایی های خود را وارد یک استخر نقدینگی کرده و مابقی کارها را به قراردادهای هوشمند واگذار کنند.
برای اینکه به یک استخر نقدینگی پیوست نیازی به احراز هویت مشتری kyc نیست و مشکلاتی که در یک صرافی متمرکز وجود دارد، در اینجا مطرح نیست. هر فردی این قابلیت را دارد که در یک استخر نقدینگی سرمایه گذاری کرده و یا اینکه یک جفت مبادلاتی جدید ایجاد کند اما زمانی که سرمایه گذار می خواهد نقدینگی را برای یک استخر ایجاد کند، بایستی ارزش معادل هر دو دارایی را واریز کند. مزیتی که سرمایه گذار در این حالت دارد این است که توکن های استخر نقدینگی را دریافت خواهد کرد و این توکن ها همان سهم هایی است که سرمایه گذار از استخر نقدینگی دارد و این قابلیت را دارد که در هر زمانی آن را برداشت کند. زمانی که تریدر، معامله ای را انجام می دهد، کارمزد دارایی ها کسر شده و به استخر نقدینگی اضافه خواهد شد.
قراردادهای هوشمند در صرافی های غیرمتمرکز مانند یونی سواپ، به گونه ای طراحی شده است که موجب کاهش هزینه های گس خواهد شد. محاسبات قیمتی کارآمد و توزیع کارمزد در داخل استخرها به معنای اصطکاک کمتر بین تراکنش هاست. اغلب قراردادهای هوشمند این قابلیت را دارند که مبالغ معامله شده را به کیف پول برگرداند اما در برخی از صرافی ها، همچون یونی سواپ این قابلیت به تریدرها داده می شود که همان دارایی ها را مبادله کرده و به کیف پول دیگری ارسال کنند.
سود استخر نقدینگی (liquidity pool) چگونه تضمین می شود؟
کل فرآیند سپرده گذاری، تامین نقدینگی و دریافت سود سپرده توسط قراردادهای هوشمند تضمین می شود. زمانی که از قرارداد هوشمند صحبت می شود منظور این است که هیچ واسطه ای در انجام معاملات نقشی ندارد. یعنی اینکه کاربر این قابلیت را ندارد که در قراردادهای هوشمند سپرده گذاری کند و تمامی تراکنش ها بر روی استخر انجام می شود و هیچ سودی به سرمایه گذار تعلق نمی گیرد. بنابراین در حالت کلی سود دریافتی از استخرهای تامین نقدینگی توسط قراردادهای هوشمند تضمین می شود.
به همین علت زمانی که کاربر دارایی های دیجیتال خود را در یک قرارداد هوشمند قرار می دهد، در ازای هر یک از دارایی های دیجیتال خود، توکن تامین نقدینگی یا Liquidity Provider دریافت می کند. توکن های تامین نقدینگی به منزله رسید دریافت توکن های اصلی بوده و زمانی که می خواهید سپرده خود را آزاد کنید، باید همان توکن های تامین نقدینگی را به استخر برگردانده تا امکان دریافت سپرده اصلی را داشته باشید.
معایب استفاده از استخر نقدینگی چیست؟
علاوه بر اینکه استفاده از استخرهای نقدینگی در صنعت ارزهای دیجیتال دارای مزایایی است، معایبی نیز دارد که در ادامه به بررسی این موارد می پردازیم:
اشتباه در قیمت گذاری
قیمت دارایی های دیجیتال توسط الگوریتمی خاص در استخر نقدینگی تعیین می شود که الگوی کار این نوع الگوریتم توسط فعالیت معاملاتی استخر مشخص می شود. زمانی که قیمت یک ارز دیجیتال نسبت به قیمت بازار جهانی متفاوت باشد، در این میان معامله گران آربیتراژ، از این اختلاف قیمت گذاری سود بدست می آورند.
نوسانات قیمت
از دیگر مواردی که می تواند در استخر نقدینگی تاثیر منفی داشته باشد، نوسانات قیمت است چرا که نوسانات قیمت منجر به ضررهای جبران ناپذیری به سرمایه گذاران می شود. زمانی که تامین کنندگان سرمایه، سرمایه خود را برداشت می کنند، زیان وارده به سرمایه گذاران، غیر قابل جبران خواهد شد. البته این نکته را در نظر داشته باشید که ممکن است که بخشی از این ضررها از طریق پاداش هزینه تراکنش جبران شود. میزان این جبران نیز وابسته به حجم نوسان و طول مدت استیک واریزی وابسته است.
مشکلات قراردادهای هوشمند
از دیگر معایبی که می توان برای استخر تامین نقدینگی بیان کرد، مشکلات احتمالی در قراردادهای هوشمند است. این مشکلات زمانی رخ می دهد که کد مربوطه حسابرسی نشده و امنیت کامل وجود نداشته باشد. بنابراین بهتر است که کاربر قبل از سپرده گذاری منابع خود، اطلاعات کاملی از تمامی مشکلات موجود در این زمینه داشته باشد.
چگونه می توان در استخر نقدینگی دیفای شرکت کرد؟
این نکته را در نظر داشته باشید که نحوه مشارکت در استخر نقدینگی با توجه به نوع پلتفرم می تواند متفاوت باشد اما در حالت کلی برای مشارکت در استخر نقدینگی نیاز است که یک حساب کاربری ایجاد کنید. در نهایت حساب کاربری را به کیف پول اتریوم مانند کیف پول متامسک متصل کنید. در نهایت می توانید دارایی های دیجیتال خود را به صندوق نقدینگی واریز کنید. در پلتفرم هایی مانند یونی سواپ، باید جفت ارزهایی که قصد دارید در آن تامین نقدینگی روی دهد را جستجو کرده و در نهایت کیف پول را به حساب کاربری وصل کنید. بعد از بررسی بازده ها، همچون بزرگی استخر و نرخ تبادل در استخر نقدینگی، می توانید توکن های خود را در استخر نقدینگی واریز کنید.
اختلاف استخر نقدینگی با دفتر سفارشات چیست؟
دفتر سفارشات یا (order book) به مجموعه ای از سفارشات باز در یک بازار گفته می شود و آن سیستمی که سفارشات را با یکدیگر انطباق می دهد، موتور انطباق است. موتور انطباق و دفتر سفارش، هر دو هسته اصلی صرافی متمرکز یا CEX هستند. این مدل تسهیل کارآمد تبادل ها عالی بوده و شرایط ایجاد بازارهای پیچیده مالی را فراهم می کند.
ترید یا معامله در دیفای، شامل معاملات درون زنجیره ای است، بدون آنکه بخش متمرکز وجوه را در اختیار داشته باشد اما زمانی که از دفتر سفارشات برای انجام معامله استفاده می شود، باید کارمزد پرداخت شود که اغلب این کارمزدها گران است. علاوه بر این، اکثر بلاک چین ها توانایی مورد نیاز برای ترید حجم زیادی از میلیاردها دلار در بستر خود را ندارند.
پس در یک شبکه بلاک چین، دفتر سفارشات رو زنجیره وجود ندارد و باید برای انجام کار از زنجیره های جانبی یا راه حل های لایه دوم استفاده کنید که در آینده فعالیت خود را شروع خواهند کرد اما در حال حاضر شبکه قابلیت مدیریت این حجم از دارایی ها را ندارد.
در حال حاضر صرافی های غیرمتمرکزی که با دفتر سفارشات فعالیت خود را انجام می دهند، شامل بایننس دکس است که بر روی زنجیره Binance Chain ساخته شده و از آن برای معاملات سریع و ارزان استفاده می کنند. پروژه دیگری همچون سروم (Serum) نیز وجود دارد که در بلاک چین سولانا ساخته شده است. ناگفته نماند که بسیاری از دارایی های موجود در فضای ارز دیجیتال بر روی شبکه اتریوم وجود دارند که قابلیت معامله در شبکه های دیگری را نداشته و برای معامله کردن آن ها، باید از نوعی پل استفاده کرد.
نتیجه گیری:
همان طور که در این مقاله مطالعه کردید، استخر نقدینگی می تواند موقعیت خوبی برای سرمایه گذاران باشد و آن دسته از افرادی که در این نوع استخرها فعالیت می کنند باید ابزارهای مورد نیاز برای بررسی تغییرات قیمت ها را داشته باشند و نسبت به این تغییرات قیمت نیز واکنش نشان دهند.
کار با استخرهای نقدینگی نیاز به تخصص و مهارت زیادی داشته و ریسک ها و مخاطرات خاصی دارد. در نهایت باید گفت که استخر نقدینگی مناسب افرادی است که ریسک پذیر هستند.
منبع سایت استاد علیرضا محرابی
